Deniz Baykal, 20 Temmuz 1938’de Antalya’da doğdu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Doktorasını Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde tamamladı. Doktora sonrası çalışmalarını ABD’de Columbia ve Berkeley Üniversitelerinde iki yıl sürdürdü. Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde siyaset bilimi doçenti olarak görev yaptı.
1973 Türkiye genel seçimlerinde ilk kez meclise giren Baykal, 37. Hükümette Maliye Bakanı, Bülent Ecevit’in kurduğu 42. Hükümette Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı olarak yer aldı. 12 Eylül Darbesi’nden sonra Cumhuriyet Halk Partisi kapatılınca, 1987’de Sosyal Demokrat Halkçı Parti’den (SHP) milletvekili seçildi.
1992’de yeniden kurulan CHP’nin genel başkanlığına seçildi. 1995 Türkiye genel seçimlerinin ardından Baykal liderliğindeki CHP, Tansu Çiller liderliğindeki Doğru Yol Partisi ile koalisyon hükümeti kurdu. 1995-1996 yılları arasında Başbakan Yardımcılığı ve Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. 1999 Türkiye genel seçimlerinde partisi CHP yüzde 10 seçim barajını geçemeyince istifa etti. Eylül 2000’de yeniden CHP genel başkanı seçildi ve partisi 2002 Türkiye genel seçimlerinde ana muhalefet oldu. 2010 yılında cumhurbaşkanlığından istifa etti.
Baykal, 2015 Türkiye genel seçimlerinden sonra en yaşlı milletvekili olarak bir süre TBMM Başkanlığı yaptı. Haziran-Temmuz 2015 Milletvekili Seçimlerinde CHP milletvekili başkan adayı oldu, ancak Adalet ve Kalkınma Partisi milletvekili adayı İsmet Yılmaz’a kaybetti. Türkiye’de Kasım 2015 genel seçimlerinden sonra meclisteki en yaşlı milletvekili olduğu için 17 Kasım 2015’te bir ara Türkiye Büyük Millet Meclisi milletvekilliği yaptı. Genel başkanlığa seçilen AK Parti Milletvekili İsmail Kahraman 22 Kasım 2015 tarihinde Baykal’ın yerine Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı görevine getirildi.
